အဘိဓမၼပိဋက
ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္
ျမန္မာျပန္
------
နေမာ တႆ ဘဂ၀ေတာ အရဟေတာ သမၼာသမၺဳဒၶႆ။
မာတိကာ (ေခါင္းစဥ္)
(က) တိကမာတိကာ
ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္
ျမန္မာျပန္
------
နေမာ တႆ ဘဂ၀ေတာ အရဟေတာ သမၼာသမၺဳဒၶႆ။
မာတိကာ (ေခါင္းစဥ္)
(က) တိကမာတိကာ
၁။ ကုသလတိက္
(၁) (အျပစ္မရွိျခင္း ေကာင္းေသာအက်ဳိးကို ေပးျခင္းလကၡဏာရွိေသာ) ကုသုိလ္တရားမ်ား။ (၁-၃၆၄၊ ၉၈၅၊ ၁၃၈၄)။
(၂) (အျပစ္ႏွင့္တကြျဖစ္ျခင္း မေကာင္းေသာအက်ဳိးကုိ ေပးျခင္းလကၡဏာရွိေသာ) အကုသိုလ္ တရားမ်ား။ (၃၆၅-၄၃၀၊ ၉၈၆၊ ၁၃၈၅)။
(၃) ကုသိုလ္ အကုသုိလ္အျဖစ္ျဖင့္ မေဟာအပ္ေသာ (၀ိပါက္ ႀကိယာ ႐ုပ္ နိဗၺာန္ဟူေသာ) အဗ်ာကတ တရားမ်ား။ (၄၃၁-၉၈၄၊ ၉၈၇၊ ၁၃၈၆)။
၂။ ေ၀ဒနာတိက္
(၁) ခ်မ္းသာခံစားမႈ 'သုခေ၀ဒနာ'ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ တရားမ်ား။ (၉၈၈၊ ၁၃၈၇)။
(၂) ဆင္းရဲခံစားမႈ 'ဒုကၡေ၀ဒနာ' ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ တရားမ်ား။ (၉၈၉၊ ၁၃၈၈)။
(၃) ဆင္းရဲခ်မ္းသာ မဟုတ္၊ အလယ္အလတ္ ခံစားမႈ 'အဒုကၡမသုခေ၀ဒနာ' ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ တရားမ်ား။ (၉၉၀၊ ၁၃၈၉)။
၃။ ၀ိပါကတိက္
(၁) အက်ဳိး '၀ိပါက္' တရားမ်ား။ (၉၉၁၊ ၁၃၉၀)။
(၂) အက်ဳိး '၀ိပါက္' ကုိ ျဖစ္ေစျခင္းသေဘာရွိေသာ တရားမ်ား။ (၉၉၂၊ ၁၃၉၁)။
(၃) အက်ဳိး '၀ိပါက္' လည္း မဟုတ္၊ အက်ဳိး '၀ိပါက္' ကုိ ျဖစ္ေစျခင္း သေဘာရွိသည္လည္း မဟုတ္ေသာတရားမ်ား။ (၉၉၃၊ ၁၃၉၂)။
၄။ ဥပါဒိဏၰတိက္
(၁) (အာ႐ံုျပဳေသာအားျဖင့္) တဏွာ ဒိ႒ိတို႔ ကပ္အပ္ေသာ ကံသည္ (အက်ဳိး '၀ိပါက္'၏ အျဖစ္ ျဖင့္) စဲြယူလည္း စြဲယူအပ္ကုန္သည္ ျဖစ္၍ လြန္စြာ စဲြလမ္းတတ္ေသာ ဥပါဒါန္တရားတို႔၏ အာ႐ံုလည္း ျဖစ္ကုန္ေသာ တရားမ်ား။ (တဏွာ ဒိ႒ိဟူေသာ ဥပါဒါန္ဦးစီးသည့္ ကံ၏ အက်ဳိးလည္း ျဖစ္၍ ဥပါဒါန္တို႔၏ အစီးအပြါးလည္းျဖစ္ေသာ ေလာကီ၀ိပါက္ႏွင့္ ကမၼဇ ႐ုပ္တရားမ်ား)။ (၉၉၄၊ ၁၃၉၃)။
(၂) (အာ႐ံုျပဳေသာအားျဖင့္) တဏွာ ဒိ႒ိတို႔ ကပ္အပ္ေသာ ကံသည္ (အက်ဳိး '၀ိပါက္' ၏ အျဖစ္ျဖင့္) မစဲြယူအပ္ကုန္မူ၍ လြန္စြာ စဲြလမ္းတတ္ေသာ ဥပါဒါန္တရားတို႔၏ အာ႐ံုသာ ျဖစ္ ကုန္ေသာ တရားမ်ား။ (တဏွာ ဒိ႒ိဟူေသာ ဥပါဒါန္ဦးစီးသည့္ ကံ၏ အက်ဳိးကား မဟုတ္၊ ဥပါဒါန္တို႔၏ အစီးအပြါးသာျဖစ္ေသာ ေလာကီကုသိုလ္ငွါ အကုသိုလ္ငွါ ႀကိယာႏွင့္ စိတ္ငွါ ဥတုငွါ အာဟာရဟူေသာအေၾကာင္းသံုးပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ တိဇ႐ုပ္တရားမ်ား)။ (၉၉၅၊ ၁၃၉၄)။
(၃) (အာ႐ံုျပဳေသာအားျဖင့္) တဏွာ ဒိ႒ိတို႔ ကပ္အပ္ေသာ ကံသည္ (အက်ဳိး '၀ိပါက္' ၏ အျဖစ္ျဖင့္) မစဲြယူလည္း မစြဲယူအပ္ကုန္၊ လြန္စြာ စဲြလမ္းတတ္ေသာ 'ဥပါဒါန္' တရားတို႔၏ အာ႐ံုလည္းမဟုတ္ကုန္ေသာ တရားမ်ား။ (တဏွာ ဒိ႒ိဟူေသာ ဥပါဒါန္ဦးစီးသည့္ ကံ၏ အက်ဳိးလည္း မဟုတ္၊ ဥပါဒါန္တို႔၏ အစီးအပြါးလည္း မဟုတ္ေသာ ေလာကုတၱရာတရားမ်ား)။ (၉၉၆၊ ၁၃၉၅)။
၅။ သံကိလိ႒တိက္
(၁) ပူပန္ေစတတ္ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာ (ကိေလသာ) တရားတို႔သည္ ပူပန္ေစအပ္ç ႏွိပ္စက္အပ္ကုန္သည္ျဖစ္၍ ပူပန္ေစတတ္ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာ (ကိေလသာ) တရားတို႔ကို (ရျခင္းငွါ) ထိုက္ေသာတရားမ်ား (ကိေလသာတရားတို႔၏ လႊမ္းမုိးဖိစီးမႈကုိလည္း ခံရ၍ ကိေလသာတို႔၏ အာ႐ံုလည္းျဖစ္ေသာ အကုသုိလ္တရားမ်ား)။ (၉၉၇၊ ၁၃၉၆)။
(၂) ပူပန္ေစတတ္ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာ (ကိေလသာ) တရားတို႔သည္ မပူပန္ေစအပ္ မႏွိပ္စက္ အပ္ကုန္မူ၍ ပူပန္ေစတတ္ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာ (ကိေလသာ) တရားတို႔ကို (ရျခင္းငွါသာ) ထိုက္ေသာ တရားမ်ား (ကိေလသာတရားတို႔၏ လႊမ္းမုိးဖိစီးမႈကုိကား မခံရ ကိေလသာတို႔၏ အာ႐ံုသာျဖစ္ေသာ ေလာကီကုသိုလ္ ေလာကီ၀ိပါက္ငွါ ႀကိယာႏွင့္ ႐ုပ္တရားမ်ား။ (၉၉၈၊ ၁၃၉၇)။
(၃) ပူပန္ေစတတ္ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာ (ကိေလသာ) တရားတို႔သည္ ပူပန္လည္း မပူပန္ေစအပ္ ႏွိပ္စက္လည္း မႏွိပ္စက္အပ္ကုန္မူ၍ ပူပန္ေစတတ္ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာ (ကိေလသာ) တရားတို႔ကို (ရျခင္းငွွါ) ထိုက္လည္း မထုိက္ေသာ တရားမ်ား။ (ကိေလသာတရားတို႔၏ လႊမ္းမုိးဖိစီးမႈကုိလည္း မခံရ၊ ကိေလသာတို႔၏ အာ႐ံုလည္း မျဖစ္ေသာ ေလာကုတၱရာတရားမ်ား)။ (၉၉၉၊ ၁၃၉၈)။
၆။ ၀ိတကၠတိက္
(၁) ၾကံစည္မႈ '၀ိတက္' ႏွင့္လည္း တကြ၊ သံုးသပ္မႈ '၀ိစာရ' ႏွင့္လည္း တကြျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၀၀၊ ၁၃၉၉)။
(၂) ၾကံစည္မႈ '၀ိတက္' ကား မရွိ၊ သံုးသပ္မႈ ၀ိစာရ' မွ်သာရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၀၁၊ ၁၄၀၀)။
(၃) ၾကံစည္မႈ '၀ိတက္' လည္း မရွိ၊ သံုးသပ္မႈ '၀ိစာရ' လည္း မရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၀၂၊ ၁၄၀၁)။
၇။ ပီတိတိက္
(၁) ႏွစ္သက္မႈ 'ပီတိ' ႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၀၃၊ ၁၄၀၂)။
(၂) ခ်မ္းသာမႈ 'သုခ' ႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၀၄၊ ၁၄၀၃)။
(၃) လ်စ္လ်ဴ႐ႈမႈ 'ဥေပကၡာ' ႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၀၅၊ ၁၄၀၄)။
၈။ ဒႆနတိက္
(၁) ေသာတာပတၱိမဂ္ျဖင့္ ပယ္အပ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၀၆၊ ၁၄၀၅)။
(၂) အထက္မဂ္သံုးပါးျဖင့္ ပယ္အပ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၁၁၊ ၁၄၀၆)။
(၃) ေသာတာပတၱိမဂ္ျဖင့္ ပယ္အပ္သည္လည္း မဟုတ္၊ အထက္မဂ္သံုးပါးျဖင့္ ပယ္အပ္သည္လည္းမဟုတ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၁၂၊ ၁၄၀၇)။
၉။ ဒႆနေဟတုတိက္
(၁) ေသာတာပတၱိမဂ္ျဖင့္ ပယ္အပ္ေသာ အေၾကာင္းရင္း 'ဟိတ္' ရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၁၃၊ ၁၄၀၈)။
(၂) အထက္မဂ္သံုးပါးျဖင့္ ပယ္အပ္ေသာ အေၾကာင္းရင္း 'ဟိတ္' ရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၁၈၊ ၁၄၀၉)။
(၃) ေသာတာပတၱိမဂ္ျဖင့္ ပယ္အပ္ေသာ အေၾကာင္းရင္း 'ဟိတ္' ရွိသည္လည္း မဟုတ္၊ အထက္မဂ္သံုးပါးျဖင့္ ပယ္အပ္ေသာ အေၾကာင္းရင္း 'ဟိတ္' ရွိသည္လည္း မဟုတ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၁၉၊ ၁၄၁၀)။
၁၀။ အာစယဂါမိတိက္
(၁) ပဋိသေႏၶ စုတိသို႔ ေရာက္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၂၀၊ ၁၄၁၁)။
(၂) နိဗၺာန္သို႔ ေရာက္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၂၁၊ ၁၄၁၂)။
(၃) ပဋိသေႏၶ စုတိသို႔ ေရာက္ေၾကာင္းလည္း မဟုတ္၊ နိဗၺာန္သို႔ ေရာက္ေၾကာင္းလည္း မဟုတ္ေသာတရားမ်ား။ (၁၀၂၂၊ ၁၄၁၃)။
၁၁။ ေသကၡတိက္
(၁) ေသကၡပုဂၢဳိလ္ခုနစ္ေယာက္တို႔၏ ဥစၥာျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၂၃၊ ၁၄၁၄)။
(၂) အေသကၡ 'ရဟႏၲာ' ပုဂၢိဳလ္၏ ဥစၥာျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၂၄၊ ၁၄၁၅)။
(၃) ေသကၡပုဂၢဳိလ္ခုနစ္ေယာက္တို႔၏ ဥစၥာလည္း မဟုတ္၊ အေသကၡ 'ရဟႏၲာ'ပုဂၢဳိလ္၏ ဥစၥာလည္းမဟုတ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၂၅၊ ၁၄၁၆)။
၁၂။ ပရိတၱတိက္
(၁) နည္းပါးေသာ အာႏုေဘာ္ရွိေသာ 'ပရိတၱ' တရားမ်ား (ကာမတရားမ်ား)။ (၁၀၂၆၊ ၁၄၁၇)။
(၂) ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္သည္၏ အျဖစ္သို႔ ေရာက္ေသာ 'မဟဂၢတ' တရားမ်ား။ (၁၀၂၇၊ ၁၄၁၈)။
(၃) ႏႈိင္းယွဥ္မႈကို ျပဳတတ္ေသာ ရာဂစသည္တို႔၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ 'အပၸမာဏ' တရားမ်ား။ (၁၀၂၈၊ ၁၄၁၉)။
၁၃။ ပရိတၱာရမၼဏတိက္
(၁) နည္းပါးေသာ၊ အာႏုေဘာ္ရွိသာ တရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၂၉၊ ၁၄၂၀)။
(၂) ႀကီးက်ယ္ ျမင့္ျမတ္သည္၏ အျဖစ္သို႔ ေရာက္ေသာတရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၃၀၊ ၁၄၂၁)။
(၃) ႏႈိင္းယွဥ္မႈကို ျပဳတတ္ေသာ ရာဂစသည္တို႔၏ ဆန္႔က်င္ဘက္တရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိေသာ တရားမ်ား။
(၁၀၃၁၊ ၁၄၂၂)။
၁၄။ ဟီနတိက္
(၁) ယုတ္ညံ့ေသာ 'ဟီန' တရားမ်ား။ (၁၀၃၂၊ ၁၄၂၃)။
(၂) အလယ္အလတ္ ျဖစ္ေသာ 'မဇၩိမ' တရားမ်ား။ (၁၀၃၃၊ ၁၄၂၄)။
(၃) မြန္ျမတ္ေသာ 'ပဏီတ' တရားမ်ား။ (၁၀၃၄၊ ၁၄၂၅)။
၁၅။ မိစၦတၱတိက္
(၁) ေဖာက္ျပန္ေသာ သေဘာရွိကုန္၍ စုတိ၏ အျခားမဲ့၌ အက်ဳိးေပးသည္၏ အစြမ္းျဖင့္ ျမဲေသာတရားမ်ား။ (၁၀၃၅၊ ၁၄၂၆)။
(၂) မေဖာက္ျပန္ေသာ သေဘာရွိကုန္၍ မိမိ၏ အျခားမဲ့၌ အက်ဳိးေပးသည္၏ အစြမ္းျဖင့္ ျမဲေသာတရားမ်ား။ (၁၀၃၆၊ ၁၄၂၇)။
(၃) (ႏွစ္ပါးေသာ အျခင္းအရာျဖင့္) အက်ဳိးေပး မျမဲေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၃၇၊ ၁၄၂၈)။
၁၆။ မဂၢါရမၼဏတိက္
(၁) 'မဂ္' တည္းဟူေသာ အာ႐ံုရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၃၈၊ ၁၄၂၉)။
(၂) 'မဂ္' တည္းဟူေသာ အေၾကာင္းရင္း 'ဟိတ္' ရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၃၉၊ ၁၄၂၉)။
(၃) 'မဂ္' တည္းဟူေသာ အႀကီးအမွဴး 'အဓိပတိ' ရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၄၀၊ ၁၄၂၉)။
၁၇။ ဥပၸႏၷတိက္
(၁) ဥပါဒ္ ဌီ ဘင္ဟု ဆုိအပ္ေသာ ခဏသံုးပါးသို႔ ေရာက္ဆဲျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၄၁၊ ၁၄၃၀)။
(၂) ဥပါဒ္ ဌီ ဘင္ဟု ဆုိအပ္ေသာ ခဏသံုးပါးသို႔ ေရာက္ၿပီးလည္း မဟုတ္၊ ေရာက္ဆဲလည္းမဟုတ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၄၂၊ ၁၄၃၀)။
(၃) မခြၽတ္ဧကန္ ျဖစ္လတၱံ႕ေသာ (၀ိပါက္ကမၼဇ႐ုပ္) တရားမ်ား။ (၁၀၄၃၊ ၁၄၃၀)။
၁၈။ အတီတတိက္
(၁) ဥပါဒ္စေသာ ခဏသံုးပါးသို႔ ေရာက္၍ လြန္သြားေသာ 'အတိတ္' တရားမ်ား။ (၁၀၄၄၊ ၁၄၃၁)။
(၂) ဥပါဒ္စေသာ ခဏသံုးပါးသို႔ မေရာက္ေသးေသာ 'အနာဂတ္' တရားမ်ား။ (၁၀၄၅၊ ၁၄၃၁)။
(၃) ထိုထိုအေၾကာင္းကို စဲြ၍ ျဖစ္ေပၚေနေသာ 'ပစၥဳပၸန္' တရားမ်ား။ (၁၀၄၆၊ ၁၄၃၁)။
၁၉။ အတီတာရမၼဏတိက္
(၁) အတိတ္တရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၁၄၇၊ ၁၄၃၂)။
(၂) အနာဂတ္တရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိကုန္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၄၈၊ ၁၄၃၃)။
(၃) ပစၥဳပၸန္တရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိကုန္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၄၉၊ ၁၄၃၄)။
၂၀။ အဇၩတၱတိက္
(၁) အတြင္း 'အဇၩတၱ' သႏၲာန္၌ ျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၀၊ ၁၄၃၅)။
(၂) အပ ]ဗဟိဒၶ} သႏၲာန္၌ ျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၁၊ ၁၄၃၅)။
(၃) အတြင္း အပ 'အဇၩတၱဗဟိဒၶ' သႏၲာန္၌ ျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၂၊ ၁၄၃၅)။
၂၁။ အဇၩတၱာရမၼဏတိက္
(၁) အတြင္း 'အဇၩတၱ' တရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိကုန္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၃၊ ၁၄၃၆)။
(၂) အပ 'ဗဟိဒၶ' တရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၄၊ ၁၄၃၇)။
(၃) အတြင္း အပ 'အဇၩတၱဗဟိဒၶ' တရားလွ်င္ အာ႐ံုရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၅၊ ၁၄၃၇)။
၂၂။ သနိဒႆနတိက္
(၁) ျမင္ျခင္းႏွင့္လည္း တကြ ထိပါးျခင္းႏွင့္လည္း တကြျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၆၊ ၁၄၃၈)။
(၂) ျမင္ျခင္းကား မရွိ၊ ထိပါးျခင္းႏွင့္သာ တကြျဖစ္ေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၇၊ ၁၄၃၉)။
(၃) ျမင္ျခင္းလည္း မရွိ၊ ထိပါးျခင္းလည္း မရွိေသာ တရားမ်ား။ (၁၀၅၈၊ ၁၄၄၀)။
တိကမာတိကာ ၿပီးၿပီ။
------
------